Μην ξεχνάμε την Πεντέλη μας, μέρος II: Καστρίτσα Νέας Ερυθραίας

Οι περισσότεροι γνωρίζουν το Καστρί ως τόπο κατοικίας της "δυναστείας" των Παπανδρέου, λιγότεροι γνωρίζουν που βρίσκεται και ακόμα λιγότεροι γνωρίζουν το γιατί ονομάζεται έτσι. Η απάντηση βρίσκεται στις δυτικές πλαγιές της Πεντέλης και για να την ανακαλύψουμε χρειάζεται λίγη πεζοπορία μέσα σε πυκνή βλάστηση και αρκετό ψάξιμο. Το αποτέλεσμα όμως μας ανταμοίβει. Ας δούμε όμως πρώτα λίγα στοιχεία για την ιστορία της περιοχής

Η δυτικότερη από τις κορυφές του ομώνυμου βουνού (υψόμετρο 500 μ) ονομάζεται Καστράκι και έχει πάρει το ονομά της από μια οχύρωση που περικλείει τη ζώνη της κορυφής. Η οχύρωση περικλείει μια περιοχή οβάλ σχήματος ενώ το υψηλότερο σημείο (υπάρχει τριγωνομετρικό κολωνάκι) βρίσκεται κοντά στο νοτιότερο άκρο της οχύρωσης. Το συνολικό μήκος του τείχους είναι περί τα 415 μέτρα ενώ το ύψος στο οποίο διατηρείται (κυρίως στη δυτική πλευρά του) είναι περί τα 2 μέτρα. Στην κορυφή, και σχεδόν εφαπτομενικά με το ανατολικό μέρος του τείχους υπάρχουν υπολείμματα οικήματος, πιθανότατα πύργου παρατήρησης. Υπάρχουν κι άλλα υπολείμματα οικημάτων (τουλάχιστο 2) ενώ βρίσκουμε κατά τόπους διάσπαρτα κομμάτια κεραμικών. Η οχύρωση και τα κτίσματα χρονολογούνται μεταξύ 3ου και 4ου αιώνα π.Χ. (Πηγή: James Mc Credie, Fortified military camps in Attica. American School of Classical Studies at Athens, Prineton New Jersey 1966, το τμήμα σχετικά με το Καστράκι είναι διαθέσιμο στο Google Books). Η περιοχή έχει κυρηχθεί προσωρινός αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ 593, τ. Α.Α.Π., 31-12-2010). Στο ΦΕΚ περιγράφεται το όριο του προτεινόμενου αρχαιολογικού χώρου ενώ περιλαμβάνεται και ο μόνος σύγχρονος χάρτης που μπόρεσα να βρω για την Καστρίτσα.

Το σημείο όπου ξεκινά η πεζοπορία.

Το μονοπάτι προς το κάστρο.

 Λίγο βορειότερα από την κορυφή, υπάρχει ένα σύγχρονο κτίσμα, το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου. Το εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου είναι δημιούργημα του Ερυθραιώτη Παναγιώτη Μαρτάκη (Τσεσμές 1917- Ερυθραία 1991). Η εύρεση από τον ίδιο στην περιοχή μικρού εικονίσματος του Αγίου το 1957 οδήγησε τον Παναγιώτη Μαρτάκη στη δημιουργία ναΐσκου στο υψηλότερο σημείο του υψώματος. Ακούραστος, επίμονος και κάτω από αντίξοες συνθήκες κατόρθωσε να περατώσει την κατασκευή το 1958. Το υλικό που χρησιμοποίησε για το ναΐσκο, το δρόμο που οδηγούσε σε αυτόν, καθώς και για τα πέτρινα παγκάκια αναπαύσεως στη διαδρομή αναβάσεως ήταν από το οχυρωματικό έργο και τα κτίσματα που υπήρχαν εκεί. Κάθε χρόνο στις 27 Αυγούστου, ημέρα εορτής του Αγίου, πλήθος Ερυθραιωτών ανέβαινε εκεί για προσκύνημα. (Πηγή: http://www.sepik.net/nea/?p=17119)

Ο χάρτης του Mc Credie. Με a σημειώνεται το σημείο εισόδου, με b, c, d, e τα υπολείμματα κτισμάτων.

 Ο Mc Credie αναφέρει ότι γύρω από το εκκλησάκι έχουν γίνει διάφορες επεμβάσεις όπως φύτευση δέντρων και μετακίνηση λίθων για το χτίσιμο της εκκλησίας καθώς και για την κατασκευή του μονοπατιού που οδηγούσε στο κάστρο. Επιπλέον, με πέτρες από την οχύρωση κατασκευάστηκαν και κάποια παγκάκια παραπλεύρως του μονοπατιού της ανάβασης. Το μονοπάτι αυτό, πιθανώς κατά τμήματα λιθόστρωτο (τμήμα του σώζεται σήμερα), είχε σήμανση με βέλη που έδειχναν την κατεύθυνση προς την εκκλησία. Ο Mc Credie προειδοποιεί μάλιστα πως αν οι δραστηριότητες συνεχιστούν με το ρυθμό αυτό, σύντομα οι αρχαιότητες θα καταστραφούν. Ευτυχώς όμως οι δραστηριότητες αυτές δε συνεχίστηκαν: το εκκλησάκι εγκαταλείφθηκε (κατασκευάστηκε ομώνυμος ναός στο κέντρο της Νέας Ερυθραίας), οι πολυτελείς κατοικίες "φύτρωσαν" μέχρι ψηλά στο λόφο και το μονοπάτι ξεχάστηκε και έκλεισε από τη βλάστηση.

Τμήμα της δυτικής οχύρωσης.

Έχοντας τις πληροφορίες για το Καστράκι (ή Καστρίτσα, ή Πατερίτσα) από το βιβλίο του Mc Credie καθώς και την ιστοσελίδα http://www.sepik.net/nea/?p=17119, έκανα δύο προσπάθειες αναζήτησης του αρχαιολογικού χώρου. Η πρώτη ήταν ανεπιτυχής καθώς το μονοπάτι που ακολουθήσαμε ήταν σε λάθος κατεύθυνση (βλ. εδώ). Η δεύτερη, με την πολύτιμη βοήθεια του GPS, ήταν επιτυχής. Μάλιστα δεν είχα αποφασίσει εξαρχής την επίσκεψη. Απλώς, σε μια κυριακάτικη βόλτα μου με το ποδήλατο, περνώντας από τη Νέα Ερυθραία αποφάσισα να κάνω μια ακόμη προσπάθεια. "Πάρκαρα" σε μια ταμπέλα στη διασταύρωση των οδών Ισμήνης και Θέτιδος, και άρχισα την ανάβαση.

Ανεβαίνοντας στην κορυφή κατά μήκος της ανατολικής οχύρωσης.

 Αρχικά ακολούθησα για λίγα μέτρα την οδό Θέτιδος, μέχρι να συναντήσω στα δεξιά μια πέτρα χρωματισμένη μπλέ. Θεώρησα ότι είναι κάποιο είδος σήμανσης του μονοπατιού και εκεί μπήκα στο δάσος, ακολουθώντας πορεία παράλληλη προς την οδό Ισμήνης. Μετά από 50 μ συνάντησα μια δεξαμενή. Συνέχισα την ανάβαση στην ίδια κατεύθυνση για λίγα περίπου 30-40 ακόμα μέτρα. Όταν η χαμηλή βλάστηση (πουρνάρια κλπ) άρχισε να πυκνώνει, ακολούθησα κάτι που έμοιαζε με μονοπάτι λοξά αριστερά, σε κατεύθυνση σχεδόν δυτική. Τη συνέχεια της διαδρομής μου δεν την περιγράφω (φαίνεται στο "χάρτη" που ακολουθεί) καθώς αφ' ενός ήταν χαοτική και αφ' ετέρου στο τμήμα που ήταν χαοτική δεν υπήρχε κανονικό μονοπάτι. Οι γενικές οδηγίες προσανατολισμού είναι οι εξής:

• Αρχικά οδεύουμε παράλληλα με την οδό Ισμήνης και λίγο πιο ψηλά από εκείνη.
• Όταν η οδός Ισμήνης τελειώσει, αλλάζουμε κατεύθυνση και προσπαθούμε να διατηρήσουμε όσο γίνεται δυτική πορεία, για περίπου 140 μ.
• Μετά από 140 μ μάλλον δύσκολης πορείας σε πυκνή βλάστηση, φτάνουμε σε σημείο όπου υπάρχουν εγκαταλειμένες κυψέλες καθώς και πεζούλες χτισμένες με τσιμεντόλιθους.
• Από το σημείο αυτό ξεκινά το μονοπάτι (μάλλον αποτέλεσμα "ιδιωτικής πρωτοβουλίας" εκείνου που έφτιαξε τα μελίσσια, πιθανώς περιοίκου). Στο ψηλότερο σημείο των πεζούλων κάνουμε δεξιά.
• Μετά από 50 μ το μονοπάτι πλησιάζει τη μάντρα μιας ιδιοκτησίας. Εκεί, όπου υπάρχει και ένα πλάτωμα, το μονοπάτι κάνει μια στροφή σχεδόν 180 μοιρών.
• Από το σημείο αυτό και πέρα, το μονοπάτι είναι ευδιάκριτο και φαίνεται πρόσφατα καθαρισμένο.
• [ Εναλλακτικά, από το τελείωμα της οδού Ισμήνης, μπορούμε να συνεχίσουμε στην ίδια κατεύθυνση στη νοητή της προέκταση (οδεύοντας σε κάποια σημεία παράλληλα με μάντρες ιδιοκτησιών), φτάνοντας στο πλάτωμα που περιγράφεται παραπάνω, όπου συναντάμε το μονοπάτι καθαρό πλέον. ]
• Μετά από 85 μ συναντάμε στα δεξιά μας ένα κατασκεύασμα από πέτρες, πιθανώς κάποιο από τα πέτρινα παγκάκια που υπήρχαν κατά μήκος της διαδρομής.
• Μετά από 25 μ φτάνουμε στην είσοδο της οχύρωσης. Στο σημείο αυτό υπάρχει ένας μεταλλικός πάσαλος.
• Για να φτάσουμε στην ανατολική οχύρωση και την κορυφή, μετά την είσοδό μας στο φρούριο, συνεχίζουμε την πορεία μας για περίπου 40 μ στην ίδια κατεύθυνση (προσοχή στην πυκνή βλάστηση).
• Φτάνουμε στην ανατολική οχύρωση που μοιάζει περισσότερο σαν ένα σωρό από πέτρες. Οδεύουμε πάνω στο τείχος-σωρό δεξιά και μετά από 65 μ φτάνουμε στην κορυφή όπου υπάρχει τριγωνομετρικό κολωνάκι.

Η θέα από την κορυφή είναι καταπληκτική. Δεν είναι τυχαία η επιλογή της θέσης για το φρούριο, καθώς εποπτεύει όλη το βόρεια είσοδο του λεκανοπεδίου, ενώ η θέα προς τον Υμηττό, την Πάρνηθα και τη θάλασσα είναι απεριόριστη. Η θέα στα ανατολικά περιορίζεται βέβαια από τον ορεινό όγκο της Πεντέλης.

H θέα από την κορυφή.

 Λίγο βορειότερα από την κορυφή, θα βρούμε τα ερείπια της εκκλησίας του Αγίου Φανουρίου. Ο Mc Credie αναφέρει το 1966 ότι η εκκλησούλα δεν είχε σκεπή. Πιθανώς όμως στο μεσοδιάστημα να κατασκευάστηκε σκεπή και να κατέρρευσε, καθώς στο εσωτερικό της εκκλησίας υπάρχουν πολλά πεσμένα κεραμίδια καθώς και μια μεγάλη ξύλινη δοκός.

Ο Άγιος Φανούριος.

 Η διαδρομή που πραγματικά ακολούθησα φαίνεται στον παρακάτω χάρτη από το Wikiloc. Τη διαδρομή, μαζί με τις δύο εναλλακτικές αναβάσεις, μπορείτε να την καταβάσετε σε αρχείο kml για το Google Earth από εδώ. Το συνολικό μήκος της διαδρομής (με επιστροφή) είναι περίπου 1,5 χλμ και η υψομετρική διαφορά ανάβασης 144 μ. Περισσότερα για τη διαδρομή (χάρτες, αρχεία GPS κλπ) στην πεζοπορική μου ιστοσελίδα.

Όλο το άλμπουμ φωτογραφιών στο Picasa εδώ:
Διαβάστε επίσης και τις σχετικές αναρτήσεις:

Μην ξεχνάμε την Πεντέλη μας, μέρος Ι: Δροσιά - εκκλησίες - λατομεία Διονύσου - παλιός σταθμός

Στα ίχνη της γραμμής του Διονύσου (ποδηλατική διαδρομή)