Στα ίχνη του Αδριάνειου Υδραγωγείου, μέρος ΙΙ: Μαρούσι

Στο προηγούμενο μέρος αυτής της έρευνας (βλ ανάρτηση Στα ίχνη του Αδριάνειου Υδραγωγείου: μέρος Ι, Χαλάνδρι) είδαμε κάποια γενικά στοιχεία για το Αδριάνειο Υδραγωγείο και τους διάφορους κλάδους του καθώς και όλα τα ορατά στο έδαφος ίχνη του που υπάρχουν σήμερα στην περιοχή του Χαλανδρίου. Εδώ, συνεχίζουμε με την περιγραφή των ιχνών του στην περιοχή του Αμαρουσίου.

Στην περιοχή του Αμαρουσίου υπάρχουν τα καλύτερα διατηρημένα φρέατα του Αδριάνειου. Ιδίως εκείνα στην περιοχή του ΟΑΚΑ έχουν ανασκαφεί σε βάθος και φαίνεται καθαρά η λιθοδομή τους. Ξεκινάμε λοιπόν την αναζήτηση από τη συμβολή της λεωφόρου Κηφισίας με την οδό Κονίτσης στο Χαλάνδρι, εκεί όπου σταματήσαμε στην προηγούμενη σχετική ανάρτηση. Το Αδριάνειο Υδραγωγείο διασχίζει τη λεωφόρο Κηφισίας και περνά στα δεξιά (βόρεια) του ροζ κτιρίου της αστυνομίας. Δεξιά του κτιρίου αυτού υπάρχει μια τεράστια άδεια έκταση γεμάτη μπάζα (πιθανώς εγκαταλειμμένο μαρμαράδικο) κάτω από την οποία περνά το Αδριάνειο. Δεν κατάφερα να εντοπίσω κάποιο επίγειο ίχνος στην περιοχή αυτή. Λίγο βορειότερα της έκτασης αυτής, ξεκινά η οδός Αποστόλου Παύλου, η οποία καταλήγει στη νοτιοανατολική είσοδο του ΟΑΚΑ. Κατά μήκος της οδού αυτής θα συναντήσουμε 4 καλά διατηρημένα φρέατα, αν και 3 από αυτά είναι καλά κρυμένα από τη βλάστηση.

Το πρώτο φρέαρ το συναντάμε  σε απόσταση περίπου 220 μέτρων από τη λεωφόρο Κηφισίας. Από τα 4 είναι το πιό εμφανές καθώς δεν περιβάλλεται από βλάστηση. Έχει τον αριθμό 113 και σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 10 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

Το φρέαρ 113 είναι το πρώτο που συναντάμε στην οδό Αποστόλου Παύλου

 Συνεχίζοντας για 80 μέτρα με κατεύθυνση το ΟΑΚΑ, βρίσκουμε το δεύτερο φρέαρ, αυτή τη φορά κρυμμένο από τη βλάστηση. Σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 11 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

Το δεύτερο φρέαρ στην οδό Αποστόλου Παύλου, λιγότερο φανερό από το πρώτο καθώς περικλείεται από βλάστηση.

 Μετά από άλλα 60 μέτρα, συναντάμε ένα ακόμη φρεάρ, κρυμμένο κι αυτό στη βλάστηση. Σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 12 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

Το τρίτο, και αυτό κρυμμένο από τη βλάστηση, φρέαρ της Αποστόλου Παύλου.

 Το επόμενο, τέταρτο και τελευταίο φρέαρ, είναι εκείνο που έχει την περισσότερη βλάστηση γύρω του. Είναι όμως το ψηλότερο και είναι αρκετά ευδιάκδριτο. Σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 13 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

 Το τελευταίο (βορειότερο) φρέαρ της Αποστόλου Παύλου, αμέσως πριν την είσοδο του ΟΑΚΑ. Είναι το ψηλότερο από τα 4.

Αφού περάσουμε και από το τέταρτο φρέαρ που εικονίζεται παραπάνω, μπαίνουμε στο χώρο του ΟΑΚΑ από τη νοτιοανατολική του είσοδο, ανεβαίνοντας μια πλατιά σειρά από σκάλες. Στο χώρο του ΟΑΚΑ βρίσκονται 4 πολύ καλά αναδεδειγμένα φρέατα του Αδριάνειου. Επιπλέον, κοντά σε αυτά βρίσκονται τα απομεινάρια μιας Ρωμαϊκής δεξαμενής. Κατά την πορεία μας προς αναζήτηση των φρεάτων συναντάμε πρώτα τη δεξαμενή. Η δεξαμενή εκείνη δεν είχε σύνδεση με το Αδριάνειο, αξίζει όμως μια επίσκεψη. Σημειώνεται ως ΔΕΞΑΜΕΝΗ στο χάρτη και στο αντίστοιχο αρχείο kmz. Παρακάτω αντιγράφω το κείμενο από την πληροφοριακή πινακίδα που βρίσκεται κοντά στη δεξαμενή. Ευτυχώς την είχα φωτογραφίσει παλαιότερα καθώς πλέον είναι εξαιρετικά δυσανάγνωστη. Αντιγράφω λοιπόν από τη φωτογραφία...

Δεξαμενή των ρωμαικών χρόνων με εξωτερικές διαστάσεις 18.8 x 15.5 μέτρα. Οι εσωτερικές όψεις των τείχων είναι επιχρισμένες με τρεις επάλληλες στρώσεις υδατοστεγούς κονιάματος. Το δάπεδο καλύπτει ψηφιδωτό από μικρά θραύσματα κεράμων και πλίνθων σε πυκνή διάταξη στερεωμένων με κονίαμα. Για καλύτερη στεγανοποίηση, στο γωνία που διαμορφώνουν οι τοίχοι με το δάπεδο υπάρχει λοξότμητο σοβατεπί. Στη ΝΔ γωνία σώζεται η κατώτερη βαθμίδα από κλίμακα καθόδου στο εσωτερικό της δεξαμενής. Το δάπεδο έχει κλίση από ΒΔ προς ΝΑ, για την απομάκρυνση των υδάτων μέσω μικρού πήλινου αγωγού καθαρισμού που διαπερνά το ανατοκικό άκρο του νότιου τοίχου. Νοτιότερα διατηρείται μόνο η αύλακα μήκους 21 μέτρων μέσα στην οποία ήταν πιθανώς τοποθετημένα κι άλλα στελέχη του ιδίου αγωγού. Η χρήση της δεξαμενής σταματά στα μισά του 5ου αι. μ.Χ. Υπολείμματα από αργούς λίθους, οπτοπλίνθους και αποτμήματα μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών σε δεύτερη χρήση, στο βόρειο τμήμα της δεξαμενής, στο βόρειο τμήμα της δεξαμενής, μαρτυρούν μεταγενέστερη κατοίκηση στο εσωτερικό της. Ο χώρος εγκαταλείφθηκε ξαφνικά μετά από πυρκαγιά όπως υποδηλώνει εκτεταμένη στρώση τέφρας. Πολύ κοντά στον ανατολικό τοίχο της, εντοπίστηκαν τα υπολείμματα αρχαίου δρόμου. Από την επίχωσή του προέρχεται θραύσμα ερυθρόμορφου σκύφου των αρχών του 5ου αι. π.Χ. με παράσταση του Διονύσου που κρατάει κάνθαρο. Κινητά ευρήματα γύρω από τη δεξαμενή μαρτυρούν ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή ήδη από την αρχαϊκή εποχή. Ωστόσο, το μνημείο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας των κατοίκων, πιθανά δημοτών του αρχαίου δήμου Αθμονίας (σημερινό Μαρούσι) και της περιφέρειάς του να δεσμεύσουν τον υδάτινο πλούτο της περιοχής σε μια ύστερη εποχή (2ος αι. μ.Χ.). Τη δεξαμενή τροφοδοτούσε αγωγός που βρέθηκε 120 μ. βόρεια στο ολυμπιακό κέντρο αντισφαίρισης. Γύρω στα 18 μ. νότια της δεξαμενής διέρχεται το Αδριάνειο Υδραγωγείο (βλ. φρεάτιο 122) του Αδριάνειου Υδραγωγείου που όμως δε συνδέονταν με το σύστημα της δεξαμενής.

Παρακάτω φαίνονται κάποιες φωτογραφίες της δεξαμενής.

Περίπου 300 μέτρα βορειοδυτικά της δεξαμενής και λίγο χαμηλότερα από το επίπεδο του δρόμου και το σταθμό του ΗΣΑΠ "Ειρήνη", βρίσκονται τα 4 διατηρημένα και αναδειγμένα φρέατα. Στο χάρτη και στο αρχείο kmz σημειώνονται ως ΦΡΕΑΡ 14, 15, 16 και 17. Το πρώτο από αυτά (το νοτιότερο) είναι κυκλικής διατομής κατασκευασμένο κυρίως με πλίνθους και κονίαμα.

Το πρώτο (νοτιότερο) φρέαρ του ΟΑΚΑ

Το δεύτερο φρέαρ, είναι επίσης κυκλικής διατομής, κατασκευασμένο όμως με λίθους ακανόνιστου σχήματος.

Το δεύτερο φρέαρ του ΟΑΚΑ (στην τελευταία φωτογραφία εικονίζεται το τρίτο όπως φαίνεται από το δεύτερο)

Το τρίτο φρέαρ, είναι πολύ καλύτερα διατηρημένο, επίσης κυκλικής διατομής, κατασκευασμένο με λίθους πολύ πιο κανονικού σχήματος από ότι το δεύτερο. Όπως φαίνεται και από τις παρακάτω φωτογραφίες, το φρέαρ αυτό είναι το περισσότερο ανεσκαμμένο από τα τρία.

Το τρίτο φρέαρ του ΟΑΚΑ

Λίγο βορειότερα, μετά από έναν μαντρότοιχο και ακριβώς στο σημείο όπου καταλήγει η σκάλα που ξεκινά από το επίπεδο του σταθμού του ΗΣΑΠ, βρίσκεται το τέταρτο φρέαρ. Είναι κατασκευασμένο από λίθους ακανόνιστου σχήματος και έχει τετραγωνική διατομή.

Το τέταρτο και τελευταίο (βορειότερο) φρέαρ του ΟΑΚΑ 

Τα επόμενα τρία φρέατα, θα τα αναζητήσουμε τους χώρους της ΑΣΠΑΙΤΕ, λίγο βορειότερα από το σταθμό του ΗΣΑΠ.

Συνεχίζοντας λοιπόν στην ίδια κατεύθυνση, ανεβαίνουμε στο επίπεδο του δρόμου (οδός Νερατζιωτίσσης) και κάνουμε αριστερά. Σε 250 μ βλέπουμε δεξιά μας το σταθμό του ΗΣΑΠ "Ειρήνη". Η ΑΣΠΑΙΤΕ βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά των γραμμών, τις οποίες μπορούμε να περάσουμε είτε μέσα από το σταθμό είτε από την πεζογέφυρα που βρίσκεται 300 μ πιο κάτω. Αφού εισέλθουμε στο χώρο της ΑΣΠΑΙΤΕ, κατευθυνόμαστε στο δυτικότερο κτίριο του συγκροτήματος, το πιο καινούργιο. Εκεί συναντάμε τα τρία φρέατα του Αδριάνειου που βρίσκονται στους χώρους της ΑΣΠΑΙΤΕ. Είναι τρια διαδοχικά φρέατα (στο χάρτη σημειώνονται με τους αριθμούς 18, 19 και 20), ενώ το πρώτο (νοτιότερο) από αυτά έχει δίπλα του και δεύτερο (πιθανότατα πολύ νεότερο) φρέαρ καθώς και παλιό αντλητικό μηχανισμό.

Το πρώτο φρέαρ βρίσκεται ακριβώς ανάμεσα στις δύο πτέρυγες του καινούργιου κτιρίου. Το δεύτερο νεότερο φρέαρ που βρίσκεται δίπλα του έχει πλινθόκτιστα τοιχώματα και είναι εντελώς ανοικτό.
 

Το πρώτο (νοτιότερο) διπλό φρέαρ στην ΑΣΠΑΙΤΕ

Λίγα μέτρα βορειανατολικότερα συναντάμε το δεύτερο φρέαρ, το οποίο έχει λιθοδομή από ακανόνιστου σχήματος πέτρες και πιθανότατα έχει υποστεί ζημιές από τις εργασίες ισοπέδωσης του χώρου.

Το δεύτερο φρέαρ στην ΑΣΠΑΙΤΕ

Το τρίτο φρέαρ, είναι χαμηλότερο από τα άλλα δύο, φαίνεται πιο πρόσφατα τσιμεντωμένο ενώ η λιθοδομή του έχει ένα μεγάλο άνοιγμα.

Το τρίτο φρέαρ στην ΑΣΠΑΙΤΕ.

Στο σημείο αυτό, τελειώνει και η διαδρομή του Αδριάνειου Υδραγωγείου στο δήμο Αμαρουσίου. Στη συνέχει το υδραγωγείο οδεύεοντας βορειοανατολικά, διασχίζει με μικρή γωνία την Αττική Οδό, και τα επόμενα επίγεια ίχνη του τα συναντάμε στην περιοχή του Ηρακλείου, στην οδό Εθνομαρτύρων. Η όδευση στην περιοχή Ηρακλείου και Μεταμόρφωσης θα είναι το θέμα μιας επόμενης ανάρτησης.

Η διαδρομή του Αδριάνειου μέσα στο όρια του Αμαρουσίου καθώς και τα σημεία όπου εντόπισα φρέατα φαίνονται στον ακόλουθο χάρτη. Κάνοντας κλικ εδώ μπορείτε να κατεβάσετε και το αντίστοιχο αρχείο kmz.